Over Gorssel

 
Gorssel, groene kern tussen twee Hanzesteden

 
Voorjaar in 't Bosch bij 't Joppe (Gorssel). Olie­verf op doek van Johannes Petrus Paulus ‘Paul’ Bodifée, Deventer 1866-1938Halverwege Deventer en Zutphen ligt Gorssel, als landelijke buffer tussen deze oude Hanze­steden. Gelegen langs de mooiste rivier van Neder­land, de IJssel, en aan de rand van uit­gestrekte bossen en het coulisse­landschap van de Achter­hoek, is land­schappelijk schoon een van de belangrijkste ken­merken van de omgeving van het dorp. Een bloeiend verenigings­leven en goede voor­zieningen dragen bij aan een aangename leef­omgeving. Ook de gezellige dorps­kern met stijl­volle winkels, smaak­volle horeca en het grootste museum voor Nederlands modern realisme, Museum MORE, maakt dat het in Gorssel prima wonen en recreëren is. 

Ontstaan

In 1253 werd Gorssel in een oorkonde voor het eerst genoemd als marke ‘Gerstlo’, samen met de naast­gelegen marke Eschede. Een marke was een middeleeuws collectief van grotere boeren die gezamenlijk het beheer en gebruik van hun gemeen­schappelijke gronden regelden. De Eesterhoek (het gebied rond de molen Geertruida Cornelia ten westen van de N348 (website Eesterhoek) is het oudste stukje Gorssel. 

In de loop der eeuwen groeide Gorssel uit van een agrarische gemeen­schap tot een levendig dorp.
Tot 2005 vormden Gorssel, Almen, Eefde, Epse, Harfsen, Joppe en Kring van Dorth de gemeente Gorssel. Sindsdien maken Gorssel en de andere kernen deel uit van de gemeente Lochem. Het dorp Gorssel, dat wil zeggen de kern en het daarbij horende buitengebied, telt ongeveer 3900 inwoners.

Historische locaties

Gezicht op de kerk van Gorssel, marouflé, Jan Adam Zandleven, 1868 - 1923. Zandleven woonde van 1903 tot 1908 in GorsselHet oudste gebouw in de Hoofd­straat is de toren van de protes­tantse kerk, die vermoedelijk uit de 15e eeuw dateert; het staat in ieder geval vast dat de oudste van de twee klokken in de toren in 1498 werd gegoten. Het kerkje was oor­spronkelijk een laat­gotisch gebouw met de toren aan de west­kant en het koor aan de oostkant. In 1842 werd de kerk uitgebreid en in 1928 compleet herbouwd (de toren, eigendom van de burgerlijke gemeente, bleef bij beide verbouwingen onveranderd), waar­bij de kerk een noord-zuidoriëntatie kreeg. In de bestrating van het kerkplein zijn de contouren van de oorspronkelijke fundamenten van de oude kerk nog te zien. In maart 1945 werd het kerkgebouw door een bombardement van de geallieerden verwoest. Na de oorlog werd eerst de toren gerestaureerd en het kerk­gebouw werd in 1949 herbouwd.

Voormalig gemeentehuis Gorssel uit 1914, thans deel van Museum MORE. Klik op de foto voor serie van de Hoofdstraat met o.a. restaurant Loetje (gevestigd in ouwenoude pand 'De Roskam') en EverdinahofOok het pand van voor­malig hotel De Roskam (waar nu Loetje gevestigd is) aan de Hoofdstraat heeft een respectabele leeftijd. De vergaderingen van de vroegere marke Gorssel, soms gecombi­neerd met die van de marke Eschede, werden vier eeuwen geleden al in De Roskam gehouden. Dat er in ieder geval in 1632 in De Roskam wijn werd geschonken blijkt uit een rekening uit dat jaar. Toen dronk de marke Gorssel ‘bij Hasken Franken in De Roskam’ een beker wijn op het zojuist genomen besluit om de kerktoren ‘met tien voet’ te verhogen.
Aan de Hoofdstraat, naast Loetje, staat het markante voormalige gemeentehuis van de vroegere gemeente Gorssel. Het gebouw dateert uit 1914 en is met een glazen 'hals' verbonden met de nieuw­bouw van het in 2015 geopende Museum voor Modern Realisme Museum MORE.

TramstationAan de Van der Capellen­laan (een zijstraat van de Joppelaan) staat een bijzonder gebouwtje: het Tramstation. Vanaf 1926 tot de verwoesting in 1945 van de brug over het Twentekanaal bij Zutphen liep er een tram­lijn van Deventer via Zutphen naar Emmerik, waarbij ook in Gorssel een stationnetje was. Het unieke stations­gebouwtje werd in 2010 en 2011 gerestaureerd en dient als huisvesting van de Historische Vereniging De Elf Marken.

Tweede Wereldoorlog

Vlak bij de aanlegplaats van het huidige voetveer over de IJssel lag pleister­plaats Dommerholt die al in 1469 werd vermeld. Op deze plek was ooit een doorwaad­bare plaats in de rivier. In latere jaren werden mensen die onderweg waren naar Wilp of Voorst aan de overkant per roeiboot door een veerman overgezet. Op dezelfde plek staken Canadese troepen in de Tweede Wereld­oorlog op 12 april 1945 de IJssel over (Operatie Cannonshot). Een eenvoudige gedenksteen onder aan de dijk aan de Veerweg herinnert aan deze oversteek.

Patriot Van der Capellen

In 1785 werd in Gorssel (op de toen­malige Gorsselse Heide) een graf­monument voor de bekende patriot Joan Derk van der Capellen tot den Pol (‘Aan het volk van Nederland’) opgericht. In de nacht van 6 op 7 augustus 1788 bliezen Oranje­gezinden het gedenk­teken op. De in het monument bijgezette lichamen bevonden zich toen al, uit voorzorg, in de familie­grafkelder in de kerk van Gorssel. Tijdens de herbouw van de kerk in 1928 werd deze grafkelder aangetroffen. Er werden stoffelijke resten gevonden en de kelder, die zich sinds 1928 onder de bestrating van het huidige kerkplein bevindt, werd dicht­gemetseld. Achter in de kerk bevindt zich een gedenksteen. Meer over deze patriot op Wikipedia.

Voorzieningen

De goede algemene voorzieningen, het rijke verenigings­leven en de vele ondernemers in Gorssel dragen bij aan een prettige leefomgeving in het dorp. Op deze website vindt u een overzicht hiervan in de rubriek Dorpsgids.
Sport- en Cultureel centrum ’t Trefpunt is een ontmoetings­plek voor verenigingen en clubs uit Gorssel en omstreken en er vinden allerlei evenementen plaats. In Den Oldenhof aan de Hoofdstraat (in 2012 geheel herbouwd) zijn de bibliotheek en verschillende maatschappelijke en medische voorzieningen gehuis­vest.

Blazersensemble Gran Partita in het Open­lucht­theaterHet vroegere, uit de jaren vijftig daterende Open­lucht­theater op de hoek van de Molenweg en Esdoorn­laan is in 2012 gereno­veerd en opnieuw in gebruik genomen. Er worden nu jaarlijks ongeveer zes concerten en uit­voeringen gegeven (website van het theater).
In het dorps­centrum zijn diverse specialiteiten­winkels en exclusieve zaken gevestigd die vele bezoekers uit de regio en het land trekken. Op woensdag­middag wordt aan de Hoofdstraat de wekelijkse markt gehouden.

Ooievaars

Klepperende ooievaars met jongen (Foto: Vogel­werk­groep IJsselstreek). Klik voor meer foto's: Ooievaarsnesten bij Slot Nijenbeek en op de kerk in Gorssel.Het ooievaarsnest op de kerk in Gorssel is niet het enige nest in het dorp. In de omgeving van Gorssel en vooral in de uiter­waarden zijn met een beetje geluk tientallen ooievaars te zien. Gorssel had ruim dertig jaar lang, vanaf 1981 tot 2013, een succes­vol ooievaars­station in het buiten­gebied, Ooie­vaars­dorp 't Zand. De activiteiten zijn in het najaar van 2013 wegens groot succes beëindigd. In de omgeving van het voormalige station en vanaf de Ravenwaarden bij de ruïne van slot Nijenbeek kunt u tientallen ooievaars­nesten zien en in het voorjaar is het een geklepper van jewelste.

Evenementen

Gorssel is een actief en vitaal dorp. Dat blijkt uit verschillende jaarlijkse terug­kerende evene­menten met regionale en zelfs landelijke bekendheid. Bekijk een overzicht van de grootste evenementen of bekijk de volledige agenda. 

hoofd1

hoofd2

hoofd3

hoofd4

tr2

olt2

Ooi2

ooi3

'Aover Gorssel' 

Tekst 'Aover Gorssel' in Achterhoeks dialect, Waldspelling door Joop Hekkelman, naar een oorspronkelijke tekst in Liemers dialect van Harrie Kemperman.

Illustraties: Harrie Kemperman, eerder verschenen in 'Noaber'

n3

Deel deze pagina