Sluis Eefde

 
De sluis bij Eefde is de verbinding voor de scheep­vaart tussen de IJssel en het Twentekanaal en wordt tevens voor de waterhuishouding in Oost-Nederland gebruikt. Het oorspronkelijke deel uit 1933 is ontworpen door architect Dirk Roosenburg, grootvader van Rem Koolhaas en is een rijks­monument. Het is gebouwd in de stijl van de Nieuwe Zakelijkheid. In april 2020 is een tweede sluis­kolk in gebruik genomen.

Het sluiscomplex
Luchtfoto van het sluiscomplex, kijkend in oostelijke richting (Foto Rijks­water­staat). Van links naar rechts: Eefse Beek, de nieuwe sluis­kolk, de oude sluis met de markante hef­deuren, gemaal, aflaat­werk en het Afleidingskanaal (voor afwatering van de Berkel naar de IJssel). Bij de oude sluis, onderin de foto, is de voor­sluis waarvan de deur alleen zichtbaar is en gebruikt wordt bij zeer lage water­stand van de IJssel. De nieuwe sluis is dieper en heeft daarom geen voor­sluis nodig. 
De oude sluis heeft aan beide zijden markante hoge bouw­werken voor de hef­deuren. Behalve de twee sluis­kolken heeft het complex nog een aflaat­werk en een gemaal.
Het schutten van de schepen is nodig, omdat de water­stand in het kanaal hoger is dan in de IJssel. Het kanaal heeft een vaste geregelde water­stand, maar de stand van de IJssel wisselt sterk. Het verval kan oplopen tot 8 meter en bedraagt gemiddeld 6 meter.
Het aflaatwerk wordt gebruikt om water uit het Twente­kanaal naar de IJssel te lozen. 
Het gemaal is soms nodig om water terug te pompen naar het kanaal. Bij het schutten gaat veel water richting de IJssel en als de water­stand in het kanaal onder het gewenste niveau zakt wordt water terug­gepompt. 

Tweede sluis
Om het capaciteits­tekort van de oude sluis en de verwachte toe­name van 12.000 naar 20.000 vracht­schepen per jaar te onder­vangen is een tweede sluis­kolk aan de noord­zijde van het complex gebouwd. Na 3,5 jaar bouwen is de sluis in april 2020 in gebruik genomen en vanaf dat moment wordt de oude sluis gerenoveerd.
De nieuwe sluis is geschikt voor grotere schepen tot 3,5 meter diepgang. Met deze uitbreiding wordt aangesloten bij ver­ruiming en verdieping van het Twente­kanaal van 2010 tot 2020. 
De sluis heeft aan de kanaal­zijde een bijzondere 'segment­deur' met een gewicht van 51.000 kg, een primeur in Nederland. Deze halfronde deur draait horizontaal. In geopende staat ligt de deur in de woel­kelder onder water en kunnen de schepen er overheen varen. De deur draait omhoog om te sluiten en  is dan voor een klein deel boven water zicht­baar. 

Voorsluis (getrapt schutten)
Extra deur van de voor­sluis, 2016. Water­stand wordt in de voor­sluis ongeveer een meter boven het niveau van de IJssel gebracht, waardoor er voldoende diep­gang in de sluis­kolk is. De oude sluis heeft aan de IJssel­zijde nog een voorsluis, die bij zeer lage waterstand (lager dan NAP +3.20 meter) wordt gebruikt. Zo'n 200 meter richting de IJssel zijn de extra deuren voor deze voor­sluis. Normaal staan die deuren open en onder water, maar bij zeer lage water­stand wordt er op deze wijze in twee stappen geschut ten­einde voldoende diep­gang in de hoofd­sluis te houden. Meer over deze voorsluis en foto's daarvan in dit nieuws­bericht van 24 oktober 2016.

Bezoek
Het complex is zeer de moeite waard om te bezoeken en het is leuk om naar het schutten van de schepen te kijken. Langs de nieuwe sluis loopt een pad (het Kanaalpad) met beperkte parkeer­mogelijk­heid en vanaf daar heeft u een goed zicht op de sluis. Daar is ook een informatiepunt. Vanaf de brug van de Kapper­allee over de sluis heeft u een goed zicht op het schutten en is het indruk­wekkende verval te zien.

Huis de Voorst
Een bezoek aan Sluis Eefde laat zich goed combineren met een bezoek aan het een stukje verderop gelegen Huis de Voorst en een wandeling door het fraaie gebied rondom dit kasteel.

• Locatie van sluis Eefde op Google Maps  
     

Timelaps video van Janneke Roelofs van het schutten door de nieuwe kolk van het sluizencomplex. Ongeveer duizend foto's samengebracht in een filmpje van ruim een minuut dat het schutten versneld laat zien.

Mooie film met drone van Joram Wentink. Opname is van 3 juni 2016, dus voor de bouw van de tweede sluis, met voor de tijd van het jaar erg hoog water op de IJssel.