Vanaf zondag 31 januari a.s. is de nieuwe expositie ‘Ferdinand Erfmann - Nederlands beste naïef’ in Museum MORE te zien. Uit het rijke oeuvre van duizend werken van deze schilder (1901-1968) toont MORE ruim tachtig schilderijen. Een bonte stoet robuuste vrouwen in badpak, prostituees, travestieten, acrobaten en jongleurs komt voorbij. Kleurrijke figuren die de bezoeker vrolijk stemmen, maar die samen met de getoonde foto’s van de self-made kunstenaar en een interview uit 1968 ook een beeld geven van het trieste leven van deze curieuze persoonlijkheid.

Zonderling
Professor Ype Koopmans, artistiek directeur van Museum MORE vertelt over het leven en werk van Ferdinand Erfmann. Op het scherm is Erfmann te zien in zijn volle atelier met niet verkochte schilderijen.“De eigenlijke oorzaak van het mislukken van mijn leven is deze: ik was weg van meisjes met hele zware armen en beenen. Een mooi gezichtje was iets dat ik op de koop toenam als zijnde een extra toegift, maar het imponeerde me niet.” Erfmann schreef deze tekst in 1947 en het staat mooi afgedrukt op een wand in het museum. In vitrinekasten liggen aantekenboekjes van de schilder, met daarin schetsjes van vrouwen die hij toevallig ontmoette, namen van favoriete modellen, en ontboezemingen uit zijn bijzondere leven. Hij had graag een liefdesrelatie met zo’n gespierd meisje, maar het lukte hem maar niet en dat bezorgde hem veel frustratie. Model Tonny voldeed aan zijn schoonheidsideaal, maar Erfmann had een moeizame relatie met haar. Hij beeldde haar op diverse schilderijen af waarop hij haar een andere naam gaf.

Foto’s
De excentrieke kunstenaar zoals hij zichzelf graag zag: Stoer, gespierd en met een vreemd haarkapje. Foto van een wand in het museum.Ook zijn er foto’s te zien van de kunstenaar in stoere pose met ontbloot bovenlijf en een klein goudkleurig broekje, in vrouwenkleren, of met een zwaard en een harembroek. Er is ook een foto van de kunstenaar in zijn atelier met veel werk om zich heen, dat maar moeizaam werd verkocht. Erfmann leefde vooral van de opbrengst van kamerverhuur van een aantal huizen die hij bezat.
De excentrieke kunstenaar stamt af van een theaterfamilie en hij beweerde veelvuldig dat hij circusacrobaat was. Enige bevestiging daarvan is niet te vinden.

Schoonheidsideaal
Maar het meeste indruk maakt toch de bonte verzameling schilderijen die zijn hele werkzame leven beslaan. Veel manfiguren zijn zelfportretten, ook al doet de titel anders vermoeden. Het meest boeiend zijn de vrouwen met hun stevige armen, benen en heupen en veel okselhaar, door Erfmann zelf ‘mastodonten’ genoemd. Artistiek directeur van het museum Ype Koopmans noemt het werk naïef. De schilder zou het niet eens zijn geweest met deze kwalificatie, die sprak liever van ‘psychisch synthetisch realisme’.
Er is volop activiteit in de schilderijen, maar toch tonen de gezichten nauwelijks emotie en zijn de afbeeldingen nogal twee-dimensionaal en figuratief. Over perspectief en anatomie maakte de schilder zich niet druk. Hij zocht naar zijn schoonheidsideaal waarbij hij zich liet inspireren door o.a. Picasso, Giorgio de Chirico en Gustave de Smet.

Weinig succes
Erfmann had tijdens zijn leven weinig succes. Hij woonde in Amsterdam tegenover het Stedelijk Museum en onderhield contacten met de toenmalig directeur Willem Sandberg. Die zag wel wat in zijn werk maar van grote tentoonstellingen kwam het niet.
In de jaren zestig van de vorige eeuw had hij zijn eerste solotentoonstelling in het Amsterdamse Museum Fodor, georganiseerd door Sandberg. De laatste overzichts-tentoonstelling was twintig jaar geleden in Museum Arnhem. “Hoog tijd dus voor een nieuwe tentoonstelling over het leven en werk van deze boeiende kunstenaar” aldus Ype Koopmans.
Erfmann kwam in 1968 om het leven tijdens het zwemmen in zee bij Sardinië. Volgens sommigen was het moord, anderen denken eerder aan zelfmoord, maar een ‘gewone’ verdrinkingsdood is ook niet uit te sluiten. Zijn belangrijkste onverkochte werk werd nagelaten aan het Stedelijk, maar ook aan andere musea. Daar verdween het vaak in depots en veel werk dat nu in MORE te zien is, was nooit eerder vertoond en is speciaal voor deze tentoonstelling gerestaureerd.

Boek
Naar aanleiding van de tentoonstelling in Museum MORE is een boek verschenen over Erfmann van Feico Hoekstra. Het is verkrijgbaar in de museumwinkel of online (ISBN 978 94 625 8120 3).

Ferdinand Erfmann – Nederlands beste naïef
Te zien van 31 januari t/m 29 mei 2016 in Museum MORE.
De 80 werken zijn chronologisch opgesteld in twee van de zeven zalen van het museum.

• www.MuseumMore.nl

Gorssel.nl
29 januari 2016

aa

bb

cc

dd