Koude Oorlog aan de IJssel

Het had maar een haartje gescheeld of Gorssel was tijdens de Cubacrisis in 1962 onder water gezet: Gorssel grenst aan de IJssel en die rivier was tijdens de Koude Oorlog onderdeel van de IJssellinie. Onlangs verscheen het boek ‘Koude Oorlog aan de IJssel’, een 
’Roman in brieven’, geschreven door A.L. Snijders en Erik Harteveld.

Koude Oorlog
In de periode van de Koude Oorlog werd de zogenaamde IJssellinie aangelegd, een verdedigingswerk tegen de komst van ‘de Russen’. Brede stroken grond langs de IJssel zouden onder water worden gezet, wat ook voor het dorp Gorssel en omgeving grote gevolgen zou hebben gehad. Bijna niemand in Nederland was van het bestaan van deze waterlinie op de hoogte.

De IJssellinie
Gebied dat door de IJssellinie onder water zou komen te staan. Bron: Stichting Menno van Coehoorn. Klik op kaartje voor vergroting.In 1951 besloot de Nederlandse regering in het diepste geheim om waterloopkundige werken te construeren die tussen Nijmegen en Kampen langs de rivieren een strook van vier tot tien kilometer breedte onder water zouden kunnen zetten wanneer er een inval van de Russen zou komen (zie afbeelding kaart). Het idee werd door de toenmalige kapitein J.C. Haex (1911-2002) uitgewerkt. De bedoeling was een Russische opmars naar het Westen te vertragen en tijd te winnen.  Ten tijde van de Cubacrisis (oktober 1962) was de linie in opperste staat van paraatheid. Bijna niemand in Nederland wist ervan. Dienstplichtige soldaten patrouilleerden 19 jaar lang op de dijken in het stroomgebied van de IJssel, de karabijn richting het oosten. Zelfs de burgemeesters waren niet volledig op de hoogte. Feit is dat enkele honderdduizenden bewoners en stuks vee geëvacueerd zouden moeten worden. De NAVO hield zijn divisies paraat in Spanje. Strategisch doel van de inundatie van het gebied rond de IJssel was om de opmars van de Sovjets zodanig te vertragen dat de NAVO genoeg tijd zou winnen om zijn divisies gevechtsklaar op de juiste plaats te krijgen. In 1964 werd de linie verlaten en in 1968 definitief opgeheven. Tot 1990 bleef het bestaan van de IJssellinie een zeer groot geheim.



Het boek
Over deze IJssellinie berichten Harteveld en Snijders in roman- en reportagevorm. Verleden, heden en toekomst van de hoofdpersonen, ieder aan hun eigen kant van het IJzeren Gordijn, blijken nauw verbonden met de IJssellinie. Het boek is weliswaar een roman met als hoofdpersonen een waterloopkundig ingenieur uit Zwolle en een Russische spionne uit Leningrad, met als onderliggend thema een liefdesgeschiedenis, maar in het boek nemen reportages, oude kaarten, authentieke foto’s en geheime documenten een belangrijke plaats in. ‘Koude Oorlog aan de IJssel’laat zien hoe het parlement jarenlang onwetend bleef, hoe de angst voor de Russen alles bepaalde, hoe legers zich altijd voorbereiden op de vorige oorlog en hoe de bevolking die er met de neus bovenop zat, niets in de gaten had.

Het boek kost € 24,50 en is in Gorssel verkrijgbaar bij Kantoorboekhandel Bechtle of via Stichting de IJssellinie (zie hierna).

De auteurs
Erik Harteveld (1955) studeerde Russisch en is oud-inlichtingenofficier bij het Nederlandse leger. Zijn deel van het verhaal speelt in 1951-1953. Het gaat over oorlogsangst en liefde die ontstaat in de schaduw van intriges en spionage. Een dossier van de Russische geheime dienst is de spil van zijn roman.

A.L. Snijders (1937), winnaar van de Constantijn Huijgensprijs, is bekend vanwege zijn Zeer Korte Verhalen. Hij is gemeenteschrijver van Lochem. Snijders kijkt vanuit het perspectief van nu naar de IJssellinie en naar de episode die Harteveld beschrijft in dit boek. Bestaat angst als levenshouding, angst voor oorlog zestig jaar later nog steeds? 

Stichting de IJssellinie

De Stichting de IJssellinie stelt zich ten doel, de IJssellinie als een getrouw en tastbaar monumentaal verdedigingswerk van de Koude Oorlog te herstellen, te beheren en in stand te houden en dit verdedigingswerk vanuit educatief en recreatief oogmerk open te stellen voor het publiek. Stichting de IJssellinie is ontstaan door een samenwerking tussen de vrijwilligers van de IJssellinie en stichting IJssellandschap, eigenaar van overgebleven bouwwerken bij Olst (onder meer een hospitaalbunker). Voorzitter van de stichting is Gorsselnaar Jacques Duivenvoorden.

De website van de stichting biedt veel achtergrondinformatie over de IJssellinie.

Gorssel.nl
7 januari 2014
 

Deel deze pagina