Johan van Hell, 'Viskraam', 1948 (Collectie Museum Arnhem)Museum More in Gorssel, het grootste museum in Nederland voor Modern Realisme, wil met de wisseltentoonstelling ’Op klare toon’ het oneindige spectrum van realistische kunst laten zien. De indrukwekkende overzichts­tentoonstelling van het werk van de de unieke schilder en dubbeltalent Johan van Hell (1889-1952) is geopend op 9 oktober 2016 en is te zien tot en met 12 februari 2017. Gorssel.nl was op 7 oktober 2016 aanwezig bij de ‘preview’ van ‘deze prachtige expositie.

Dubbeltalent
Het was voor Gorssel.nl een genoegen om te luisteren naar de twee enthousiaste gast­conservatoren van de tentoonstelling, Caroline Roodenburg-Schadd en Tineke Reijnders. Zij vertelden zeer inspirerend over zowel het leven als over het werk van Van Hell. Van Hell was een dubbeltalent: hij was zowel musicus (klarinettist in het Concert­gebouw­orkest), als schilder.
Op een vraag van Mengelberg, destijds dirigent van het Concertgebouworkest, hoe hij dit hoge niveau van schilderkunst en muziek kon handhaven, antwoordde hij: ”Wanneer ik voor de schildersezel sta, ben ik geheel schilder, en wanneer ik met mijn klarinet achter de lessenaar zit, ben ik geheel musicus”. Een intense persoonlijkheid. Buiten deze artistieke gaven was hij zeer maatschappelijk betrokken en streefde hij ernaar om de kloof tussen kunstenaar en het grote publiek te overbruggen door een betrokken waarnemer, observator te zijn. Dit is goed te zien in zijn straattaferelen, waarin onder meer het dagelijkse bestaan in de crisisjaren en oorlogstijd duidelijk naar voren komt, in zijn landschappen, portretten en in zijn muziektaferelen. Zijn composities gaan over grote vraagstukken, maar er is tegelijkertijd een enorm oog voor detail.

Drie zalen
Johan van Hell, 'Schaatsenrijders', 1919 (Collectie Museum Petit Palais, Genève)In de eerste zaal (zaal 5) hangen vooral straatscenes, in een vlakke en een zakelijke schilderstijl, geïnspireerd door Van der Leck en Beekman, met alledaagse onderwerpen, zoals de vleeskar, de fruitkar, de glazenwasser (affiche). Het realisme is duidelijk aanwezig, met observaties van het dagelijkse leven maar ook met een scherp oog voor de sociale ongelijkheid. Mooie voorbeelden daarvan zijn de schilderijen ‘Werklozen’ en ‘Kleedjes kloppen’. Van Hell maakt het zware bestaan, de crisistijd, tot onderwerp van zijn kunst.
In dezelfde zaal is ook het prentenkabinet te vinden, hier hangen de prenten die Van Hell maakte voor kunstliefhebbers met een kleine beurs. Hij wilde kunst graag toegankelijk maken voor de lagere klasse, voor het volk. Hij verkocht werken tussen de tien en vijftien gulden, maar gaf ook teken- en muziekles aan kinderen uit minderbedeelde gezinnen. Ook zijn hier posters te bewonderen met (vanzelf­sprekend) een socialistische boodschap: hoe kan het ook anders met zijn maatschappelijke betrokkenheid.

Leven
De tweede zaal (zaal 6) heeft het leven van Van Hell als onderwerp. Hier zien we Van Hell schilderen vanuit zijn kamerraam in de Transvaalbuurt, zijn interieur, zijn lange reizen naar de Alpen, Frankrijk, Spanje en Italië en niet te vergeten de twee vrouwen met wie Van Hell gehuwd is geweest.
In deze zaal hangt ook het werk ‘De schaatsenrijders’. Dit werk schilderde hij vanuit zijn bovenwoning in Amsterdam-Oost, er werd geschaatst op ondergelopen akkers. Het leuke verhaal bij dit schilderij is dat Van Hell in 1924 met dit werk deelnam aan de Olympische Spelen van Parijs. Destijds mochten er naast sporters ook schilders aan de spelen deelnemen. Met ‘De schaatsenrijders’ won Van Hell de bronzen medaille.

Muziek
De derde zaal ( zaal 7) gaat over de muziek in het leven van Van Hell. Muziek was voor hem net zo belangrijk als schilderen. Er zijn hier schilderijen te zien van zowel straatmuzikanten als zijn eigen muzikale leven, met chique orkestleden. De figuren zijn vlak, in abstraherende stijl, zonder schaduw en zakelijk, maar met gevoel voor detail.
Indrukwekkend is het verhaal bij schilderij ‘De tubaspeler’ (1938). Van Hell heeft De tubaspeler, met nummer 99, meerdere keren afgebeeld. De tubaspeler heeft joodse trekken; Van Hell woonde toen in de Transvaalbuurt, die voor meer dan 70% joods was. Het nummer (99) was zijn vergunning; deze vergunning was nodig om op de openbare weg te mogen spelen. Na de Duitse bezetting was er in 1944 helaas geen joodse muzikant meer te bekennen op straat. Weer zo’n bijzonder verhaal…
Van Hell observeerde en gaf met zijn schilderijen zijn maatschappelijke betrokkenheid weer.

Indrukwekkend
‘Op klare toon’ is een indrukwekkende tentoonstelling , waarbij vorm en verhaal elkaar enorm versterken: sprankelende kleuren, schitterende details, veel diversiteit.
Kortom: een aanrader voor ieder die deze geniale kunstenaar beter wil leren kennen.

Te zien van 9 oktober 2016 t/m 12 februari 2017 in Museum MORE, Hoofdstraat 28, 7213 CW Gorssel

• Bekijk hier het fotoalbum van de perspreview op 7 oktober 2016
• www.museummore.nl

Redactie Gorssel.nl
9 oktober 2016