Iedere Gorsselnaar weet waar de Van der Capellenlaan te vinden is. Daar staat immers het prachtig gerestaureerde Tramstation, sinds vorig jaar zetel van de Historische Vereniging De Elf Marken. Maar waar komt die straatnaam vandaan? Wie of wat was Van der Capellen?

Jeugdportret. Uit 'De wekker van de     Nederlandse natie, Uitg. Waanders, 1984

Sinds vandaag weten we meer, want de beide straatnaamborden aan de Van der Capellenlaan zijn aangepast. Op de borden is nu vermeld naar wie de laan genoemd is: Joan Derk Baron van der Capellen (1741-1784). Achter zijn naam staat de aanduiding ‘Patriot’. Maar wie was dan die zogenaamde ‘patriot’?

Baron en patriot
Joan Derk Baron van der Capellen (tot den Poll) werd in 1741 te Tiel geboren en verbleef in zijn jeugd geruime tijd bij familieleden in de streek rond Zutphen. In de Patriottentijd (jaren zeventig en tachtig van de achttiende eeuw) was hij samen met zijn achterneef Robert Jasper van der Capellen aanhanger van de Patriotten. De Patriotten keerden zich in die jaren sterk tegen de gevestigde macht van stadhouder Willem V en de regenten (de ‘Prinsgezinden’).

In zijn anonieme pamflet in 1781 ‘Aan het volk van Nederland’ pleitte hij voor afschaffing van de verplichte herendiensten door de boeren en hij ondersteunde de onafhankelijkheidsstrijd van de Verenigde Staten van Amerika.

Graftombe
In 1784 stierf Johan Derk en hij werd tijdelijk bijgezet in het familiegraf in de grafkelder van de kerk in Gorssel. Zijn weduwe besloot tot de bouw van een graftombe, maar tijdens de voorbereidingen stierf ook zij. In 1786 kwam de graftombe gereed en werden de lichamen alsnog overgeplaatst naar deze tombe. De graftombe was ontworpen door Jacob Otten Husly (1738-1796).

Opgeblazen
Joan Derk werd beschouwd als een symbool van de Patriotten en de graftombe was al in 1787 doelwit van vernielingen door Prinsgezinden. Na de inval van de Pruisen in 1787 verloren de Patriotten de strijd en kregen de Prinsgezinden de overhand. Daarop besloot de familie de lichamen van Johan Derk en zijn vrouw terug te laten plaatsen in de grafkelder van de kerk van Gorssel. In de nacht van 7 op 8 augustus 1788 werd de graftombe door Prinsgezinden met behulp van buskruit opgeblazen en geheel vernield.

De grafkelder in de kerk is na de verbouwing van de kerk na de Tweede Wereldoorlog onder het kerkplein komen te liggen. Daar liggen de lichamen misschien nog steeds.

Een stuk marmer met het familiewapen, afkomstig van graftombe of grafmonument in de kerk, is nog in het bezit van de Historische Vereniging De Elf Marken

Graftombe. Visualisatie door TEAM3D

'Gorsselse heide'
De graftombe lag op de ‘Gorsselse heide’. De heide liep in die tijd door tot in het dorp Gorssel en de tombe lag dan ook heel dichtbij de huidige kern, naar alle waarschijnlijkheid dichtbij de parkeerplaats aan de oostkant van het huidige gemeentehuis.

Begin 2008 is achter het gemeentehuis met grondradar een bodemonderzoek uitgevoerd. De voorlopige resultaten daarvan geven alle aanleiding om het onderzoek voort te zetten. Wie weet komt er met de bouw van het museum op de plek van het voormalige gemeentehuis nog meer ‘naar boven’.

Redactie Gorssel.nl
22 november 2012