Nu te zien in Museum MORE: 32 levensgrote portretten die tekenaar Jan van Herwijnen een eeuw geleden maakte van psychia­trische patiënten in het Willem Arntsz Huis in Utrecht. Deze krachtige tekeningen zijn te zien van 19 september 2021 t/m 9 januari 2022.

‘Dwang’
Jan van Herwijnen, Meisje met haarstrik, 1919 (langdurige bruikleen van de Jan van Herwijnen Stichting aan Museum Arnhem)Jan van Herwijnen (1889-1965) had zelf met een zenuwinzinking een paar dagen doorgebracht in een kliniek. 'In 1918 was ik weer eens uit mekaar gevlogen', zei Jan van Her­wijnen daarover later. Nog maar net hersteld, besloot hij psychiatrische patiënten te portret­teren: ‘Dat moest ik doen - dat was een dwang waar ik niet onderuit kon’. Met doorvoeld respect gaf Van Herwijnen in zijn tekeningen een menselijk gezicht aan de vrouwen en mannen die met het label ‘krank­zinnig’ aan het zicht van de samenleving waren onttrokken. Geen stereotypen, maar door het leven getekende individuen die hij in een gestileerd realisme met stevige contour­lijnen op papier zette. Hij stortte zich bevlogen op ‘zijn’ patiënten tijdens het poseren: ‘Je moet niet tegen ze praten, maar wel een zooitje liefde vanuit je donder op ze sode­mieteren.’

Doorbraak
De tekeningen zorgden voor een doorbraak in Van Herwijnens artistieke carrière, waarin hij ook dak­lozen, blinden, armen en zieken tot onder­werp maakte. Ze spreken nog altijd tot de verbeelding. Ze roepen vragen op over de grens tussen zogenaamd ‘normaal’ en ‘gek’ en over onze (onbewuste) voor­oordelen over mensen met een mentale kwetsbaarheid en psychiatrie in het algemeen. En misschien tekende Van Herwijnen zijn 'krankzinnigen' niet alleen uit mede­dogen, maar ook om zijn eigen demonen te bezweren.

Van Gogh
Sommige kenners vergeleken zijn krachtige portretten met het werk van de door hem bewonderde Vincent van Gogh. Van Herwijnen reageerde ruim drie decennia later op dit compliment met: ‘Vincent zit vol technische fouten. Je kunt ze in al zijn werk aan­wijzen. Kijk maar eens naar zijn tekeningen van een spittende man. Dit is niet goed en dat is er fout aan, allemaal waar, maar de man spit!’ Een kunstenaar moest volgens Van Herwijnen het leed van de mensen doorleven en in zijn kunst daarvan getuigen. En als Amsterdamse volks­jongen met een jeugd vol armoe voelde hij zich verwant aan stervelingen met een zwaar bestaan.
Alle tekeningen zijn gemaakt in zwart krijt op papier en zijn afkomstig uit de collectie van Museum Arnhem, dat deze werken in langdurige bruik­leen heeft van de Jan van Herwijnen Stichting.

Bezoek
Tot 25 september 2021 is Museum MORE alleen te bezoeken met een online ticket. Een test- of vaccinatie­bewijs is niet nodig. Vanaf 25 september kunnen kaarten weer aan de kassa gekocht worden en ook dan is een corona­toegangsbewijs niet nodig. Bij bezoek aan Café MORE moeten echter wel een corona­toegangsbewijs en geldig identiteitsbewijs getoond worden.

• museummore.nl
  
  

Gorssel, 19 september 2021