Vier Realisten in Museum MORE

‘4 REALISTEN: de serene blik’: zo heet de nieuwe tentoonstelling van werken van Floris Verster, Jan Mankes, Dick Ket en Henk Helmantel, te zien van 4 februari tot en met 13 mei 2018 in Museum MORE in Gorssel. Het is de eerste keer dat deze vier kunstenaars gezamenlijk te zien zijn, een unieke combinatie van vier realisten met een eigen signatuur, maar ook met overeenkomsten.
Gorssel.nl was aanwezig bij de pers­preview van deze tentoonstelling van meer dan 120 werken: stillevens, land­schappen en portretten.

Combinatiewanden
De tentoonstelling bevindt zich in de drie zalen op de eerste verdieping van Museum MORE. Floris Verster, Jan Mankes, Dick Ket en Henk Helmantel hebben ieder hun eigen presentatie en dat verdienen ze ook. Toch is Museum More erin geslaagd met combinatiewanden schitterende schilderijcomposities te maken van de vier kunstenaars, waardoor ondanks de verschillen ook duidelijk verbinding te zien is. Het zijn thematische ontmoetingen, bijvoorbeeld vier winterlandschappen, of een combinatie van kweeperen. Alle vier tillen ze het gewone, alledaagse uit boven de werkelijkheid, ieder op zijn eigen manier.

Vier realisten

Floris Verster (1861-1927) was de eerste kunstenaar die het moderne stilleven in de Nederlandse kunst introduceerde, hij geldt als een van de vernieuwers in de Nederlandse schilderkunst. Na zijn opleiding aan de Koninklijke Academie in Den Haag, die hij afsloot in Brussel, begon hij met het schilderen van zijn eerste stillevens. Rond 1888 schilderde hij uitbundige, kleurrijke bloemstillevens, onder andere papavers, donkere pioenen in aardewerken pot, en daarmee was zijn naam gevestigd. Verster had een enorm gevoel voor kleur en compositie en koos het liefst onderwerpen in en rond het eigen huis. Zo ontstonden sobere stillevens met huiselijke alledaagse voorwerpen. Ook werkte hij met krijt en pastel op papier (tuin Endegeest). Hij ontwikkelde een enorme realistische nauwgezetheid, nuchter en naar de werkelijkheid, waarbij het schilderen vaak belangrijker was dan het onderwerp. Zijn olieverfschilderijen daarentegen hebben met een opmerkelijke losse stijl en grove verfstreken.

Van Jan Mankes (1889-1920) heeft MORE inmiddels, na de aanschaf van het portret van de vrouw van Mankes, de grootste collectie. Op de tentoonstelling hangen dertig werken en elders in het museum hangen er nog vijf. Jan Mankes is echt een schilder van stillevens, maar ook van (zelf)portretten en dieren. Van oorsprong was Mankes huisschilder, maar hij volgde ook tekenlessen aan de Koninklijke Academie in Den Haag. Naast schilderijen maakte hij ook grafiek. Zijn schilderijen zijn bescheiden, ingetogen en roepen een dromerige atmosfeer op. Mankes kreeg in 1915 tbc, waaraan hij in 1920 overleed: de ziekte beïnvloedde zijn productiviteit. Mankes had ook een duidelijke mening over het inlijsten, hij wilde donkere, houten lijsten, waarin de draad van het hout nog zichtbaar is en geen gepatineerde (met gips afgewerkte) lijst. Het valt in de tentoonstelling op hoe mooi deze keuze in combinatie met zijn werk is.

Dick Ket (1902-1940) werd geboren met een hartafwijking. Ket was min of meer een selfmade man; na zijn akte MO tekenen ontwikkelde hij zich op gebied van reclame­ontwerpen, maar hij had daarnaast ook belangstelling voor schilderen en volgde hiervoor diverse cursussen. In zijn latere werk koos hij voor een vervreemdend perspectief (schuin van bovenaf), waardoor de objecten in de vlakverdeling zo duidelijk mogelijk tot hun recht komen. De combinatie met kubistische vlak­verdelingen en affiche-achtige invloeden uit zijn reclame periode maakt het werk van Ket zeer herkenbaar. Ket was een eigengereid heerschap, die een hekel had aan stillevens en portretstudies. Die waren volgens hem ‘een verzamelde bende mooie dingen’. In de laatste tien jaar van zijn leven was hij het meest productief. Ket overleed op 38-jarige leeftijd aan een hartstilstand.

Henk Helmantel in Museum MORE, voor zijn schilderij 'De absis van de romaanse kerk in Bozum Frl.Henk Helmantel (1945) werd geboren in Westeremden (Groningen), als zoon van tuinders. Al jong was Helmantel geïnteresseerd in kunst, hij bezocht als vijftienjarige regelmatig het Rijks­museum. ”Dat was voor mij een open­baring.” Zijn studie volgde hij aan de academie Minerva in Groningen. Helmantel geeft bezieling aan vertrouwde en dierbare voorwerpen uit het dagelijks leven (textiel, groente, kaas, fruit, aardewerk, vogels en dergelijke); de voor­stellingen van sappig fruit of rustiek aardewerk ogen zo echt dat ze haast tastbaar worden. Veel aandacht besteedt hij aan compositie, materiaalweergave en lichtinval. Zo komt Helmantel tot wel­overwogen voorstellingen, waarbinnen elk object even veel aandacht krijgt. Helmantel is een bewonderaar van Verster, Mankes en Ket, waarbij hij hetzelfde perspectief kiest als Ket. Zo komen zijn voorwerpen duidelijk tot hun recht.
Helmantel vierde onlangs zijn vijftigjarig kunstenaar­schap met een uitgebreide tentoon­stelling in zijn woonplaats Westeremden. Ter gelegenheid van dit jubileum is er vanaf 24 februari 2018 ook een expositie van zijn werk te zien in Museum Gouda. Ook is zijn werk momenteel te zien in een overzichtstentoonstelling in Taiwan.

Dwars kijken
Foto's: Janny Schiphorst - JTEFotografieNaast de tentoonstelling ‘De serene blik’ presenteert Museum MORE de tentoon­stelling ‘DWARS KIJKEN’, een keuze uit de eigen collectie. Ruim honderd werken van 44 verschillende kunstenaars geven een gevarieerd beeld van precies één eeuw modern realisme in Nederland. Het vroegste werk is ‘Vaas met bloemen’ van Wim Schuhmacher uit 1913, het meest recente werk is ‘Window’ van Lara de Moor uit 2013.
  

• Fotoalbum van de perspreview van deze tentoonstelling

Redactie Gorssel.nl
4 februari 2018

Deel deze pagina